Om te fotograferen heb je licht nodig, de basis van
fotografie. Waar je waarschijnlijk niet zo bij stil staat is dat elke lichtbron
een eigen kleur heeft. Zo geeft een gloeilamp een veel geler licht dan een led
lamp. Bij sommige lichtbronnen varieert de kleur. Het bekendste voorbeeld
hiervan is de zon, 's middags is het licht veel witter dan vlak voordat de zon
onder gaat. Bij het fotograferen moet je met deze kleur rekening
houden.
Kleurtemperatuur
De kleur van lichtbronnen duiden we
aan met de kleurtemperatuur. Een lichtbron kan kouder of warmer zijn. Een warme
lichtbron geeft gelig licht, bijvoorbeeld een gloeilamp of een kaars. Een koude
lichtbron geeft blauwig licht, denk hierbij bijvoorbeeld aan een ledlamp of
flitslicht. Kleurtemperatuur wordt uitgedrukt in Kelvin, maar wel op een wat
onlogische manier. Hoe warmer het licht oogt (geler/roder licht), hoe lager de
kleurtemperatuur terwijl we bij warm eerder zullen denken aan rood dan aan
blauw.
© Bas
Griffioen
Deze nachtopname van Bas Griffioen (basgrif)
laat duidelijk de verschillende kleuren van licht zien. Van rood naar geel tot
blauw. De groene lichten worden veroorzaakt door tl-verlichting.
De
kleurtemperatuur is letterlijk gebaseerd op de kleur die een zwart object bij
een bepaalde temperatuur uit straalt. Als je een zwart object verhit tot 1200
Kelvin (circa 926 graden Celcius) dan straalt deze tamelijk rood licht uit.
Verhit je een zwart object tot 5000 Kelvin (4.726 graden Celcius) dan zal deze
wit licht uitstralen. Zo is er aan elke vorm van licht een bepaalde
kleurtemperatuur te hangen.
| Voorbeelden kleurtemperatuur |
| 1200 K |
Kaarslicht |
| 2400 K |
Zonsondergang |
| 2800 K |
Gloeilamp |
| 3200 K |
Halogeenlamp |
| 5000 K |
Flitslicht |
| 5600 K |
Gemiddeld daglicht |
| 6000 K |
Middagzon |
| 6500 K |
Neutraal wit |
| 7500 K |
Schaduw |
Dat je je waarschijnlijk niet zo bewust
bent van de verschillende kleurtemperaturen komt doordat je hersenen razendsnel
kunnen corrigeren. Hierdoor lijkt een wit vel papier onder een gele gloeilamp
nog steeds wit. De camera heeft echter niet het voordeel van onze hersenen en
heeft daarom veel meer moeite met kleurtemperaturen. Bij een camera moet je dus
aangeven welke kleur het licht heeft om foto's te krijgen die kleurcorrect zijn.
Doe je dit niet dan kun je een gele of blauwe zweem op je foto
krijgen.
Witbalans
Om er voor te zorgen dat de kleuren op je
foto correct zijn kun je de witbalans instellen. Je geeft dan eigenlijk aan de
camera aan wat wit is onder het beschikbare licht en compenseert voor de
aanwezig kleurtemperatuur. Is er bijvoorbeeld teveel geel licht, dan voegt de
camera blauw toe om een kleurzweem te voorkomen. Door gebruik te maken van de
automatische witbalans op je camera kun je in veel gevallen al een aardig eind
komen, maar helaas heeft de automaat het lang niet altijd goed. Bij de meeste
camera's kun je daarom ook de witbalans van de camera zelf handmatig
instellen.
Je kunt doorgaans bij de witbalans instelling op je camera
kiezen uit een aantal icoontjes zoals een zonnetjes, een huisje met een schaduw,
een wolkje, een gloeilamp en zo voorts. Deze icoontjes spreken wel voor zich. Is
het een bewolkte dag, dan kies je voor het icoontje van een wolkje. Zit je in
een zaal met TL-licht dan is het icoontje dat een TL balkje voor moet stellen
meestal de juiste keuze. Op geavanceerdere camera's heb je vaak ook de
mogelijkheid de kleurtemperatuur in Kelvin in te stellen, maar dit werkt
uiteraard minder praktisch.
Witbalans correctie
nodig
Bovenstaande foto is duidelijk met een verkeerde
instelling genomen; er is een gele zweem zichtbaar over de gehele foto. Dat zie
je het best aan de gele randjes van de zakjes. Die zijn normaal wit. Beweeg je
muis over de foto om de gecorrigeerde foto te zien.
Handmatige
witbalans
Vaak zit er op een camera ook een 'custom whitebalance' optie.
Hierbij kun je zelf een de kleurtemperatuur meten in een ruimte. Je moet
hiervoor een grijskaart bij je hebben. Bij gebrek aan een grijskaart kun je de
binnenkant van je hand gebruiken. Ook een wit velletje papier levert –bij gebrek
aan beter- best aardige resultaten op.
Hier maak je een foto van met je
camera onder het aanwezige licht. In het menu van je camera moet je nu op zoek
gaan naar de instelling voor de handmatige witbalans. Wanneer je deze gevonden
hebt krijg je de mogelijkheid een afbeelding te selecteren. Zoek de zojuist
gemaakte foto op en wijs deze toe aan de handmatige witbalans. De camera stelt
de handmatige witbalans nu in op basis van de grijskaart.
De gemaakte
meting blijft bewaard onder de handmatige witbalans optie in het witbalans keuze
menu. Zolang de lichtomstandigheden niet wijzigen kun je gebruik maken van deze
instelling. Raadpleeg voor de specifieke handelingen op jouw camera de
gebruiksaanwijzing.
Door de witbalans
'verkeerd' in te stellen krijgt deze foto bij hetzelfde licht bijvoorbeeld een
blauwe of een gele kleur. Zo kun je zonder het gebruik van een
nabewerkingsprogramma al veel doen met de kleuren van een foto.
Door de
camera van de automatische witbalans af te halen krijg je meer controle over het
eindresultaat. Wanneer je creatief aan de slag gaat kun je er zelfs bewust voor
kiezen een bepaalde, technisch gezien foutieve, instelling te gebruiken. Wanneer
je 's avonds in een kroeg gezellige sfeerfoto's maakt dan voegt het gelige licht
ook daadwerkelijk sfeer toe aan je foto. Dezelfde foto gecorrigeerd naar de
juiste kleuren levert een koude kroeg op.
Witbalans bij een analoge
camera
Wanneer je met een ouderwetse analoge filmcamera werkt kun je de
witbalans niet op de camera instellen. De keuze voor de witbalans ligt dan bij
het type film. Bijna altijd wordt er bij film gebruik gemaakt van een
daglichtfilm die werkt met een kleurtemperatuur van ongeveer 5200 K. Je kunt
eventueel een filter gebruiken om kleurzweem te voorkomen.
Juiste
kleuren
Wanneer de correcte kleuren in een foto belangrijk zijn is het
ook erg belangrijk om de juiste witbalans te kiezen. In het dagelijks leven loop
je hier nog wel eens tegen aan bij het kopen van kleren. In de sfeervol
verlichte winkel kan kleding totaal anders van kleur ogen dan in de buitenlicht.
Het gebeurt dan ook regelmatig dat iemand naar buiten loopt om de kleur van een
kledingstuk in neutraler licht te bekijken.
Als je een opdracht schiet
voor een klant dan is het ook belangrijk dat de kleuren kloppen. De trui in de
folder mag niet opeens paars zijn terwijl hij in feite rood is en de trouwjurk
van de bruid mag geen crème kleur hebben op de foto's als ze in het wit getrouwd
is. Om ervoor te zorgen dat je de daadwerkelijke kleuren registreert kun je
werken met een grijskaart.
RAW
Voor fotografen die gebruik
maken van het RAW bestandformaat van hun camera is er goed nieuws. De witbalans
is bij een RAW bestand namelijk eenvoudig achteraf in te stellen in bijvoorbeeld
Adobe Lightroom of Photoshop Camera RAW. Het is dus niet zo erg als je eens de
verkeerde witbalans instelling kiest bij het nemen van de foto; je kunt dit
zonder verlies van beeldkwaliteit
achteraf
wijzigen. Het blijft natuurlijk nog steeds prettig om direct op de juiste
kleurtemperatuur te schieten zodat je achteraf zo min mogelijk hoeft te wijzigen
aan je foto.
Wanneer je een
RAW bestand in Photoshop of Lightroom opent kun je de witbalans op verschillende
manieren instellen. Rechtsboven zie je in het menu (zie afbeelding) de
mogelijkheden. Allereerst is er de mogelijkheid om een voorinstelling te kiezen.
Dit werkt vergelijkbaar met je camera. Achter de tekst 'WB' kies je met het
pull-down menu de gewenst instelling zoals 'as shot', 'daylight' of
'thungsten'.
Vaak werkt het prettig om hier een instelling te kiezen die
het meest in de buurt komt van wat je wilt. Je kunt dan met de schuifbalk
eronder de fijnafstelling doen. Wanneer je het pijltje op de schuifbalk
verplaatst zie je direct de kleur in je foto veranderen. Ook verandert de
kleurtemperatuur (het aantal Kelvin) mee die zichtbaar is rechts naast de
schuifbalk. Als je wilt kun je hier ook rechtstreeks een waarde ingeven.
Wanneer je het pijltje naar rechts over de balk schuift wordt de foto
warmer (geler). Ga je naar links dan wordt de foto kouder (blauwer). Wil je
terug naar de oorspronkelijke waarde dan kun je dubbelklikken op de schuifbalk.
Je gaat nu terug naar de standaardkleur die de foto had toen je hem opende. Je
hoeft dus niet bang te zijn om iets uit te proberen. Wil je het verschil zien
tussen het origineel en jouw aangepaste instelling? Druk op de letter P om
tussen beide te schakelen. Zo zie je direct wat voor een effect je wijziging
heeft.
Er is nog een extra mogelijkheid je witbalans op een foto in te
stellen. Gebruik hiervoor het witbalans pipet. Met het pipetje geselecteerd klik
je op een plek in de foto die 50 procent grijs (of bij gebrek; wit) zou moeten
zijn. Bij een portret kun je bijvoorbeeld het oogwit gebruiken. Photoshop rekent
dan uit wat de kleurtemperatuur geweest is en past de foto aan. Als het
resultaat je niet aan staat helpt het vaak om nogmaals te klikken op een iets
andere plek in de foto.
Ook na het gebruik van het pipetje kun je
natuurlijk de witbalans schuifbalk gebruiken om de foto meer naar je smaak af te
stellen. Het pipetje werkt het beste in combinatie met een grijskaart. Als je in
hetzelfde licht een foto hebt gemaakt waarbij je een grijskaart in beeld
geplaatst hebt dan kun je hierop klikken om de juiste kleurtemperatuur te
bepalen.
Witbalans aanpassen bij Jpeg bestanden
Heb je niet met
RAW bestanden gewerkt, maar met Jpegs dan zijn er ook een aantal mogelijkheden
om de witbalans achteraf te corrigeren. Sinds Photoshop CS3 kun je Jpegs ook
openen met Adobe Camera RAW. Hoewel je dus geen RAW bestand hebt kun je dan wel
gewoon de schuifmogelijkheid gebruiken. De getoonde waarde zijn dan overigens
wel net iets anders dan bij RAW bestanden.
Een tweede mogelijkheid binnen
Photoshop is het gebruik van fotofilters. Ga hiervoor in het menu onder
Image naar
Adjustments en kies voor
Photo Filter. Je kunt
nu met de verschillende warming en cooling filters de kleurtemperatuur van je
foto corrigeren. Afhankelijk van je foto moet je één van de verschillende
filters kiezen en het schuifbalkje gebruiken om de sterkte van het filter aan te
passen.
Meerdere kleuren licht
Soms heb je in een foto meerdere
lichtbronnen van verschillende kleurtemperaturen. Wanneer deze lichtbronnen zich
samenvoegen en dan op het onderwerp vallen is dit geen probleem. Het combineerde
licht heeft in feite één kleurtemperatuur waar je gewoon normaal mee kunt
werken.
Wanneer de lichtbronnen in beeld zijn of zich op verschillende
onderdelen in je beeld concentreren is het lastiger. Je kunt maar op één
kleurtemperatuur corrigeren. Je zult dan moeten besluiten wat het hoofdlicht is
in de betreffende foto en hiervoor moeten corrigeren. De andere lichtbron
veroorzaakt dan een kleurzweem; niet per se een nadeel overigens. Je kunt er
creatieve foto's mee maken.
Soms heb je de mogelijkheid een lichtbron uit
te schakelen of kun je de compositie aanpassen zodat de storende bron buiten de
foto valt. Als je flitser één van de lichtbronnen is met een afwijkende kleur
kun je gebruik maken van
kleurfilters
op je flitser om je flitslicht overeen te laten komen met het licht van de
andere bron. Een kleurfilter voor je flitser (ook wel kleurgel genoemd) is
eenvoudig mee te nemen en voor een paar euro koop je al vele verschillende
kleuren. Ook kun je meerdere kleurfilters gebruiken om precies de tint te
krijgen die je nodig hebt.
Bewust gebruik van
verschillende kleurtemperaturen
Meerdere
lichtbronnen
Wanneer je werkt met meerdere verschillende lichtbronnen
krijg je te maken met verschillende kleurtemperaturen. Los dit op door
lichtbronnen uit te schakelen of de kleurtemperatuur van een lichtbron met een
filter aan te passen. Je kunt ook creatief gebruik maken van meerdere
verschillende kleurtemperaturen. Het verschil tussen gele en blauwe tinten kan
bijvoorbeeld ook een mooie toevoeging zijn aan een foto.
Heb je een foto
waarbij het maar niet wil lukken om de juiste witbalans te vinden dan is er
altijd nog een uitweg. Zet de foto om naar zwart-wit en de kleurtemperatuur
vormt geen probleem meer.
Correcte weergave
Na al je moeite om
de foto kleurecht te laten zijn of het gebruik van een bepaalde witbalans
instelling om een specifiek effect te bereiken is het belangrijk dat je de foto
ook op de juiste manier bekijkt. Je zult een –onder constant licht-
gekalibreerde monitor nodig hebben om de kleuren op je monitor goed te kunnen
beoordelen. Wanneer je een afdruk maakt bereik je het beste resultaat bij
gebruik van speciale daglichtlampen. Er bestaan speciale fotolampen voor deze
taak, maar je kunt ook voor een paar euro een daglichtlamp kopen bij een
lampenwinkel. De kleuren van je foto komen bij gebruik van dit licht optimaal
uit.
Conclusie
Wanneer je de volgende keer je camera uit je tas
pakt, let dan eens op de kleurtemperatuur in de ruimte waar je bent en probeer
daar met je witbalans op in te spelen. Met de juiste instelling kunnen je
kleuren veel levendiger en realistischer worden. Vergeet niet dat de juiste
witbalans instelling niet altijd het gewenste beeld zal opleveren. Soms kan een
kleurtint sfeer oproepen in een foto. Wees dus creatief met je
witbalans.
Dit artikel is eerder verschenen in Zoom.nl
magazine.
 |
|
auteur;
Elja Trum |
.JPG)
